Olağan üstü hal yönetimi (OHAL); savaş hali, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan yahut Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten yahut dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin meydana gelmesi, şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet yahut tehlikeli salgın hastalık veya ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde, Cumhurbaşkanı tarafından yurdun tamamında yahut belirli bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek kaydıyla ilan edilebilir.
OHAL yönetimi, ilanına sebep teşkil eden vakıalar yüzünden bozulmuş olan kamu düzeninin yeniden sağlanmasını amaçlamaktadır. Bu kapsamda OHAL yönetiminin amacını “kamu yararı” olarak belirtmek gerekir.
Olağanüstü hal ilanı kararı veriliği gün Resmi Gazetede yayımlanır ve aynı gün TBMM’nin onayına sunulur.
Olağanüstü hal ilanı kararı verildiği sırada TBMM tatile ise derhal toplantıya çağırılır. Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü hal süresini kısaltabilir, altı ayı aşmamak kaydıyla uzatabilir yahut olağanüstü hali kaldırabilir. OHAL rejiminin ilanı işlemi; Cumhurbaşkanı kararının TBMM tarafından onaylanması dolayısıyla idari yargı kapsamında denetimi mümkün değildir. TBMM’nin onaylama kararı ise “parlamento kararı” niteliğinde olması dolayısıyla yargısal denetime tabi değildir.
Olağanüstü hal süresini meclis, Cumhurbaşkanı’nın talebi ile her defasında dört ayı geçmemek üzere uzatabilir. Savaş hallerinde bu dört aylık süre sınırı uygulanmaz.
Olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal yahut çalışma yükümlülükleri ile Anayasanın 15. maddesindeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlandırılacağı veya geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin uygulanacağı, işlemlerin nasıl yürütüleceği kanunla düzenlenir.
Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı hususlarda, Anayasanın 104/17 hükmünde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın “Cumhurbaşkanlığı kararnamesi” çıkarabilir. Çıkarılan bu kararnameler aynı gün Meclis onayına sunulur.
Savaş ve mücbir sebeplerle TBMM’nin toplanamaması hali dışında, olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri 3 ay içerisine TBMM’de görüşülür ve karara bağlanır. Aksi durumda olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.
Olağanüstü hal ilanı kararı veriliği gün Resmi Gazetede yayımlanır ve aynı gün TBMM’nin onayına sunulur.
